بررسی علائم خرابی صفحه کلاچ موتور و زمان تعویض آن از مهمترین عوامل موثر بر حرکت موتورسیکلت است. در این نوشته، پس از ارائه توضیحاتی در مورد کلاچ، به معرفی علائم خرابی و زمان تعویض آن می‌پردازیم. اگر مایل هستید در مورد قطعات و لوازم یدکی موتورسیکلت، مطالعه کنید، نوشته ی مربوط به لوازم یدکی موتورسیکلت را نیز بخوانید. 

کلاچ چیست؟

  کلاچ موتور یکی از اجزای اصلی و اساسی در موتورسیکلت‌ است که به منظور تعویض دنده یا متوقف کردن این وسیله نقلیه طراحی و تولید شده است. این قطعه همانند یک اهرم عمل کرده و به عنوان یک عامل برای انتقال نیرو استفاده می‌شود.  در مجموع می توان گفت که یک اتصال اصطکاکی میان موتور به عنوان منبعی برای تولید انرژی و جعبه دنده موتور است.

صفحه کلاچ موتور سیکلت چیست؟

صفحه کلاچ، صفحه ای مدوری است که در تماس اصطکاکی با دیسک کلاچ (دیسک کلاچ قطعه ای بشکل حلقوی درون پوسته کلاچ توسط فنر کلاچ و چندین خار و یا زبانه ثابت شده است ) قرار دارد. به دور صفحه کلاچ، لنت ها توسط میخ به صفحات فنری موج دار صفحه کلاچ پرچ می گردد، همچنین بر روی لنت ها شیارهایی جهت خنک کاری بهتر و جلوگیری از داغ شدن طراحی شده است.

عملکرد کلاچ چگونه است؟

حرکت موتور را از سیستم انتقال قدرت و پیشرانه به طور موقت قطع نموده و همین امر  باعث می‌شود که چرخ عقب حرکت نماید. بدون استفاده از این محصول، نمی‌توان موتورسیکلت‌های دنده‌‌ای را حرکت داد؛ زیرا زمانی‌ که اهرم کلاچ موتور به داخل کشیده می ‌شود، جمع شدن فنرهای موجود روی صفحه کلاچ  فشرده و جمع می شوند، صفحات فولادی از یکدیگر جدا شده و شروع به چرخش می‌کنند.

معرفی انواع کلاچ

 در مجموع کلاچ‌ها را می‌توان به دو دسته کلاچ‌های خشک و تر دسته بندی نمود.

کلاچ خشک

این محصولات برای موتور سیکلت هایی با گشتاور پایین تر طراحی شده‌اند. در کل به کلاچ‌هایی  که در روغن و روان کننده‌ها غلتانده نشده و کاملا خشک هستند، کلاچ خشک می‌گویند. البته این نوع؛ نسبت به کلاچ تر از عملکرد بهتر و دوام کم‌تری برخوردار هستند. در مجموع می‌توان گفت که مزیت کلاچ خشک، روغنی نبودن آن است و همین امر باعث می‌شود قدرت موتور به هدر نرود.

کلاچ‌ تر

کلاچ های تر، آن دسته از کلاچ‌ها هستند که به منظور روان شدن و کاهش ساییدگی در روان کننده‌ها غلتانده شده‌اند. البته ساختار کلي آن ها شبيه به کلاچ‌های خشک است، به جز اينکه در اين مدل، صفحات اصطکاکي هميشه توسط گردش روغن مرطوب هستند. این کلاچ‌ها، نسبت به مدل‌های دیگر کلاچ سرو صدای کم تری از خود تولید می‌کنند، زیرا در اين حالت به علت حضور روغن روی صفحات، ضريب اصطکاک کاهش می‌يابد. در کلاچ‌ها، روغن به طور دائم جريان داشته و انتقال حرارت، سريع‌تر صورت می گيرد در نتیجه صفحه کلاچ، می‌تواند مدت زمان لغزش بيشتری را تحمل کند. عمر بيشتری دارند و به تعمير و نگهداری کمتري نياز خواهند داشت. هم چنین کلاچ‌های تر، فضای کم تری را اشغال می‌کنند. در نتیجه سازندگان موتور سیکلت برای تولید محصولات خود، بیشتر تمایل دارند از آنها استفاده کنند.
 

اصول استفاده از کلاچ و یافتن منطقه اصطکاک

برای استفاده صحیح از هر نوع سیستم کلاچ، باید در ابتدا با منطقه اصطکاک آشنایی داشته باشیم. منطقه اصطکاک کلاچ بخشی از حرکت اهرم کلاچ بوده که در آن بخش تماس و انتقال قدرت موتور به چرخنده، آغاز شده و به تدریج افزایش می یابد. البته پیدا کردن منطقه اصطکاک برای موتورسیکلت می تواند بسیار دشوار باشد. زیرا فقط با 0.5 میلی متر از جا به جایی کلاچ، انتقال قدرت تغییر خواهد کرد. اما یک موتور سوار حرفه‌ای در زمان استفاده از کلاچ در موتور سیکلت‌ها باید نکاتی را در نظر داشته باشد که در ادامه برخی از این موارد را شرح خواهیم داد.
 

• در زمان استفاده از کلاچ از چهار انگشت خود استفاده نمایید.
   

• در زمان تعویض به جاده توجه داشته باشید. تا در این راستا کنترل موتور سیکلت از دست شما خارج نگردد.
   

• هم چنین قبل از سوار شدن بر روی موتور باید از عملکرد کلاچ و نحوه استفاده از آن اطلاعات دقیقی داشته باشید تا در زمان استفاده دچار سردرگمی نگردید.
   

• و در انتها باید گفت که در زمان موتور سواری آرامش خود را حفظ کرده و به اصطلاح بدن خود را آرام نگه دارید.
   

عوامل موثر در افزایش طول عمر کلاچ

همان طور که می دانیم که کلاچ یکی از وسایل ضروری در موتورسیکلت ها می باشد. از این رو برای عملکرد بهتر و عمر بیشتر کلاچ ها باید از آن ها به درستی مراقبت نمود.

• برای طول عمر کلاچ های روغنی، باید  از تعویض به موقع روغن موتور اطمینان حاصل کنید.
   

• کارهایی نظیر تک چرخ زدن یا دور درجا، طول عمر کلاچ را به نصف یا حتی کمتر کاهش خواهد داد.
   

• از سویی دیگر رها کردن ناگهانی اهرم کلاچ به سیستم کلاچ آسیب وارد می‌کند.
   

بیشتر بخوانید: رگلاژ کلاچ موتور سیکلت

تاثیر کلاچ بر شتاب موتورسیکلت

به طور کلی هنگامی که کلاچ فرسوده است و زمان تعویض آن فرا رسیده ، موتورسیکلت، نمی‌تواند شتاب بگیرد. دلیل این امر این است که زمانی که عمر این قطعات به پایان برسد، نمی‌توانند تمام قدرت خود را به گیربکس انتقال دهند و در نتیجه بخشی از قدرت موتور به صورت هرزگردی بین فلای ویل، دیسک و صفحه از بین می رود. در کل می‌توان تاثیر خرابی صفحه کلاچ بر شتاب موتور را به دو صورت دید.

• در نتیجه اگر موتورسیکلت گاز زیاد می‌خورد، اما به خوبی شتاب نمی‌گیرد، امکان تمام شدن صفحه کلاچ به وجود آمده است .
   
• اگر برای حرکت موتورسیکلت از حالت سکون، نیاز به گاز دادن زیاد دارید، به احتمال زیاد، صفحه کلاچ آسیب دیده است.

در ادامه، به معرفی علائم خرابی صفحه کلاچ موتور و زمان تعویض آن می‌پردازیم.

علائم خرابی صفحه کلاچ موتورسیکلت

یک کلاچ استاندارد و ایده آل باعث می‌شود تا سواری لذت بخشی را تجربه کنید و به راکبان اجازه می‌دهد تا با تغییر شرایط جاده و رسیدن به شرایط  ایده آل، دنده‌ها را به آرامی تعویض کنند. نادیده گرفتن، مشکلات جزئی کلاچ می‌تواند بر روی عملکرد دیگر قطعات موتورسیکلت تاثیر گذار باشد و در نهایت حرکت موتورسیکلت را مختل کند. بنابراین باید با علائم خرابی کلاچ آشنایی داشته باشید تا برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر، صفحه  کلاچ را به موقع تعویض کنید.  

مشکلات تعویض دنده

اگر به سختی می‌توانید دنده ی موتورسیکلت را عوض کنید و تعویض دنده‌ی آن با صدای عجیب تق تق همراه است، نشان‌دهنده‌ی این است که کلاچ موتور شما فرسوده است و باید تعویض شود.

لغزش کلاچ و شتاب ضعیف

در زمان موتورسواری وقتی دنده‌ی موتور را بالاتر ببرید، موتور شتاب می‌گیرد و دور آن افزایش پیدا می‌کند. اگر دور در دقیقه موتورسیکلت، زیاد شود ولی سرعت آن بیشتر نشود، نشان می‌دهد کلاچ دچار لغزش شده و باید آن را تعویض کرد. به این نکته دقت داشته باشید، لغزش کلاچ در اثر فرسوده شدن صفحه کلاچ یا ضعیف شدن فنرهای کلاچ، تنظیم نادرست قطعات یا استفاده از روغن اشتباه به وجود می‌آید.

صدای جیر جیر یا ساییده شدن

صداهایی نظیر جیر جیر و ساییده شدن، در هنگام موتورسواری، می‌تواند مربوط به مشکلات کلاچ باشد. البته در ابتدا این صداها به آرامی شروع می‌شوند و به تدریج افزایش می‌یابد. بنابراین یک راکب با تجربه باید با شنیدن هر گونه صدای نا آشنا در موتورسیکلت، تشخیص دهد آیا مشکل مربوط به کلاچ است یا خیر؟

کاهش مسافت پیموده شده  

کاهش ناگهانی مسافت پیموده شده، می‌تواند از دیگر نشانه‌های کلاچ معیوب باشد. زیرا در این حالت، موتورسیکلت، دائماً در دورهای بالاتر می‌چرخد و در این راستا موتور مجبور می‌‌شود تا بیشتر کار کند و سوخت بیشتری بسوزاند.

کلاچ چسبنده

بدترین مشکلی که یک موتورسوار می تواند تجربه کند، چسبندگی کلاچ در حین رانندگی است. گیر کردن اهرم کلاچ می‌تواند اتفاقات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. در واقع این یک علامت هشدار دهنده است و نشان می‌دهد که کلاچ نیاز به بررسی و تعویض دارد.

عوض نشدن دنده

گاهی اوقات تعویض دنده موتورسیکلت، امکان پذیر نیست یا اهرم تعویض دنده، آزادانه بالا و پایین می‌رود. در چنین حالتی، زمان تعویض کلاچ فرا رسیده است.

بوی سوختگی

بوی سوختگی از موتورسیکلت، پس از طی کردن مسافت های طولانی، از نشانه های خراب بودن کلاچ است. در چنین مواردی باید صفحه کلاچ یا کل مجموعه کلاچ را تعویض کرد. بوی تند، پس از برداشتن درپوش کلاچ در اثر گرم شدن بیش از حد مواد و ایجاد اصطکاک در بین آن ها است.

انواع موتور بر اساس کلاچ

موتورها را می‌توان به دو دسته‌ی باکلاچ و بدون بی کلاچ تقسیم کرد که در ادامه، به معرفی این دو دسته می‌پردازیم.

موتورسیکلتهای کلاچ‌دار یا معمولی

تقریبا اکثر موتورهایی که در خیابان میبینید کلاچ دار و دنده ای هستند. کار کردن با این موتورها، کمی سختتر از اسکوترهاست چون علاوه بر کنترل گاز و ترمز، باید دنده و کلاچ را هم کنترل کنید.

موتورسیکلت‌های بی کلاچ یا اسکوترها

این مدل ها نسل جدیدی از موتورهای شهری هستند که بیشتر به منظور استفاده در شهرهای شلوغ و ترافیک های سنگین طراحی و تولید شده‌اند. این محصولات دارای صفحه کلاچ هستند و وجه تمایز آن ها با موتورسیکلت‌های کلاچ دار، نداشتن دسته کلاچ است. این موتور ها دارای دو نوع صفحه کلاچ هستند، یکی اتوماتیک با عملکرد گریز از مرکز  و دیگری سیستم کلاچ صفحه ای قوطه ور در روغن. این موتورسیکلت ها را می توان بر اساس عملکرد و ساختار به دو دسته  موتورسیکلت بی کلاج با سیستم انتقال CVT و سیستم انتقال DCT تقسیم بندی نمود. یک مدل دیگر تقسیم بندی موتورهای بی کلاچ یا اسکوترها، نوع سوخت آنهاست. تعدادی از آنها بنزینی و تعدادی نیز برقی هستند. برای مطالعه ی بیشتر در مورد موتورهای اسکوتر و موتورهای برقی، روی هر کدام از آنها کلیک کنید.

سیستم انتقال CVT 

در این نوع، از گیربکس CVT  استفاده می شود و به واسطه آن سیستم کلاچ به صورت خود به خود و پیوسته تغییر نموده و دیگر موتورسوار برای تغییر سرعت، نیاز به تغییر دنده نخواهد داشت. در موتور های بی کلاچ، عملکرد صفحه کلاچ بر اساس نیروی گریز از مرکز است، از این رو در زمان حرکت صفحه کلاچ، نیرو از بخشی به بخش دیگر منتقل می شود. بنابراین در این موتورسیکلت ها هر وقت که ما گاز ندهیم و موتور در دنده باشد، رابطه ی میل لنگ و شفت گیربکس قطع گردیده و دستگاه خاموش نمی شود. لازم به ذکر است عمر کلاچ گریز از مرکز این موتور ها بسیار بالاست و غالبا نیاز به تعویض نخواهند داشت.

سیستم انتقال  DCT

در محصولاتی با سیستم انتقال DCT ، امکان استفاده از کلاچ برای موتورسوار وجود دارد. این مدل موتور که معروف به سیستم انتقال دو کلاجه است، دکمه ای در کنار دسته موتور قرار گرفته است که افراد می توانند، به صورت دلخواه انتخاب کنند که دنده به وسیله کامپیوتر داخلی موتور تغییر کند یا به صورت دستی و همراه با کلاچ عوض شود. در این نوع از صفحه کلاچ روغنی که در موتورسیکلت های کلاچ دار به کار برده شده، استفاده می شود و همانند آن ها، در زمان فرسوده شدن، باید آن را تعویض کرد.

مزایای موتورسیکلت بی کلاچ

عدم استفاده از کلاچ بر روی عملکرد و شکل ظاهری موتور سیکلت تغییراتی ایجاد کرده و مزایایی را به همراه دارد،از این رو در ادامه به بررسی برخی از این موارد خواهیم پرداخت.

•  از آن جایی که برای استفاده از این موتور ها، نیاز به تعویض دنده وجود ندارد، بنابراین استفاده از آن ها راحت تر می باشد و  برای افراد  مبتدی گزینه بسیار مناسبی است.
• با انواع بی کلاچ، نمی توان با سرعت زیاد رانندگی کرد،در نتیجه امکان تصادف با این دسته کاهش می یابد.
• اکثر موتورهای بی کلاچ قابلیت اضافه کردن اکسسوری مخصوص موتور مانند سبد خرید و باکس پشت موتور را دارند، بنابراین به راحتی می توانید وسایل  زیادی را با آن جا به‌ جا کنید.

تفاوت‌ موتور سیکلت کلاچ دار با بی کلاچ

علاوه بر نوع کلاچ در این دو سری موتور، تفاوت‌های دیگری هم وجود دارد که در ادامه برخی از آن ها را شرح می دهیم.

• در موتورهای بی ‌کلاچ حالت دنده به صورت فنری می باشد و برای تعویض دنده صرفا دو حالت یکی در پایین و دیگری در بالا وجود دارددر حالی که در بیشتر موتورهای باکلاچ، حالت دنده به صورت یکی پایین چهارتا بالا (برای موتورسیکلت ها با جعبه دنده 5 سرعته) قرار گرفته است.
   
• مخزن سوخت انواع بی کلاچ، معمولا در زیر صندلی قرار دارد و مانند موتورهای معمولی، برآمدگی باک در آنها مشاهده نمی شود.
  
   
• ساختار این موتورسیکلت ها مطابق با آرگونومی بدن انسان است.
  
   
• صندلی راننده در راستای فرمان قرار گرفته و فضای جلو شکم موتورسوار خالی است و در نتیجه سواری با موتور های بی کلاچ بسیار راحت است.

تعویض صفحه کلاچ

یکی از مواردی که باید همواره در مورد کلاچ موتورسیکلت به آن توجه داشت، تشخیص زمان تعویض صفحه کلاچ موتورسیکلت و نحوه تعویض آن است که در این بخش به آن اشاره می نماییم.

زمان تعویض صفحه کلاچ موتورسیکلت

با وجود توضیحاتی که ارائه شد، احتمالا برایتان سوال باشد که چه زمانی صفحه کلاچ موتورسیکلت را عوض کنید؟ در ادامه، مواردی را بیان میکنیم که مشخص میکند لازم است صفحه کلاچ موتور عوض شود.

• زمانی صفحه شما نیاز به تعویض دارد که موتور شتاب لازم را نمی گیرد.
   
• موتور در سرعت بالا عقب میکشد و گاز نمیخورد.
   
• در زمان جا زدن دنده ها، صدای زیادی از انجین شنیده می شود.
   
• کلاچ بسیار سفت است و زمانی که رها میشود به سرعت به جای قبلی خودش برمیگردد.
   
• دور موتور به 6 محدود شده و از از 6 بالاتر نمیرود.
   
• موتور هنگام گاز دادن، بیش از حد لرزش دارد.
   
• با جا زدن دنده یا رها کردن کلاچ، موتور حرکت نمیکند.
   
• وقتی با موتور، مسافت طولانی را طی میکنید، موتور بوی سوختگی میدهد.
   

اگر  چنین مواردی دیده شد، بهتر است پس از بررسی سلامت قطعات دیگر، اقدام به تعویض صفحه کلاچ نمایید.

نحوه تعویض صفحه کلاچ موتورسیکلت

 برای این کار شما به یک ظرف تخلیه روغن، دفترچه راهنمای تعمیر، صفحات کلاچ جایگزین، فنرهای کلاچ جدید، واشر کلاچ ، روغن موتور موتورسیکلت و برخی از ابزارهای اساسی نظیرآچار، پیچ گوشتی، انبر دست و .... نیاز دارید.  در صورتی که قصد استفاده مجدد از هر یک از قطعات کلاچ اصلی را دارید، یک کولیس شماره گیری مورد نیاز است. در ضمن قبل از جداسازی قطعات، مطمئن شوید که موتورسیکلت شما تمیز باشد تا هیچ گونه کثیفی وارد کیس اصلی نشود. در ادامه، به مراحل تعویض صفحه کلاچ می‌پردازیم.

• ابتدا روغن موتور خود را تخلیه نمایید.
   
• سپس شکل تقریبی صفحه کلاچ را به همراه محل قرار گرفتن پیچ های اطراف آن ترسیم کنید تا در صورت باز کردن هر پیچ آن را در صفحه مقوایی فرو کنید تا در زمان بستن مجدد پیچ ها دچار سردرگمی نگردید.
   
• پیچ های صفحه فشار را به طور مساوی بردارید تا از آسیب رسیدن به صفحه فشار جلوگیری شود. هم چنین، واشر قدیمی کلاچ و باقی مانده آن را حتما مجزا کنید.
   
•  هنگامی که اهرم کلاچ به داخل کشیده می شود، صفحات فشار کلاچ از مرکز به بیرون رانده می شوند و این امر باعث می شود صفحات متحرک آزادانه حرکت کنند.
   
• هنگامی که اهرم را رها می کنید ، فنرهای کلاچ صفحات را محکم به هم فشار می دهند و به میل لنگ این امکان را می دهد تا نیرو را به گیربکس و چرخ عقب منتقل کند. 
   
• اکنون می توانیم صفحات کلاچ فرسوده را از سبد کلاچ خارج کنیم.
   
• پس از خارج کردن صفحه کلاچ فرسوده، باید تعداد قطعات و اندازه آن ها را با کلاچ های نو مطابقت دهید تا از خرید صفحه کلاچ جدید اطمینان پیدا کنید.
   
• پس از خروج صفحه کلاچ، علائم ساییدگی روی صفحه کلاچ و توپی کلاچ به خوبی مشاده می شود و اگر این میزان ساییدگی زیاد نیست، می توان صرفا صفحه کلاچ را تعویض نمایید.
   
• حتما برای آشنایی با فنرهایی که در قسمت پشت  سبد کلاچ قرار گرفته اند ، به دفترچه راهنما مراجعه کنید. زیرا برخی از کیت های صفحه جایگزین نیاز به برداشتن فنر دارند. بنابراین بهتر است در زمان تعویض، با سازنده صفحات کلاچ جایگزین مشورت کنید تا ببینید فنر جودر شما در جای خود باقی می ماند یا برداشته می شود.
   
• در ادامه صفحه فشار را نصب کنید و مطمئن شوید یاتاقان  در محل خود قرار دارد. فنرهای جدید را نصب کرده و پیچ های صفحه فشار را طبق مشخصات گشتاور در دفترچه راهنمای خود محکم کنید.
   
• در نظر داشته باشید این پیچ و مهره ها بسیار کوچک هستند ، بنابراین لازم نیست آن ها را بیش از حد تحت فشار قرار دهید. پس از بررسی صحت عملکرد اهرم کلاچ و اطمینان حاصل کنید که صفحه  فشار  به سمت خارج حرکت کند.
   
• اطمینان حاصل کنید که رولپلاک های جانبی در قسمت بدنه موتور قرار دارند و این امر به شما کمک می کند که واشر جدید در جای خود باقی بماند.
   
• مطمئن شوید که هم بدنه موتور و هم کلاچ تمیز و خشک هستند. زیرا گاهی اوقات واشرهای روغنی، می توانند از بین پوشش ها خارج شوند. در حالی که واشرهای خشک ، زمانی که روکش را به سمت پایین می چرخانید، ثابت می مانند.
   
• حال زمان بستن مجدد پیچ هایی رسیده است که بر روی مقوا جایگذاری کردید البته زمان بستن پیچ ها دقت داشته باشید که آن ها را بیش از حد سفت نکنید. زیرا سفت کردن بیش از حد پیچ ها موجب سفت شدن صفحه کلاچ یا هرز شدن پیچ ها می گردد.
   
•  در انتها مطمئن شوید که دوشاخه تخلیه روغن و فیلتر روغن را  دوباره نصب کرده اید.
   
• موتور را با مقدار روغن ذکر شده در دفترچه راهنمای تعمیر موتورسیکلت دوباره پر کنید و نشتی آن را بررسی کنید.
   

• در صورت برداشتن پدال، عملکرد ترمز عقب را چک کرده و مجدد آن را تعویض نمایید و پس از چک کردن نکات ذکر شده یک تست آزمایشی انجام  دهید.

 نکات مهم برای تعویض صفحه کلاچ

• صفحه کلاچ های جدید را قبل از استفاده حداقل 2 ساعت در روغن موتور مخصوص موتورسیکلت قرار دهید.
   
• موقع سفت کردن پیچ های دیسک کلاچ، آن ها را به اندازه ای سفت کنید که از سمت دیگر بیرون نزنند.
   
• می توان سایر قطعات کلاچ مانند دیسک کلاچ  و صفحه های فلزی مربوط به آن را با بنزین شستشو داد اما باید از ریختن بنزین بر روی صفحه کلاچ خودداری کرد.
   
• قبل از بستن توری روغن آن را به طور کامل با بنزین تمیز کنید.

سخن آخر

برای پیشگیری از خراب شدن کلاچ، توصیه می شود تا به طور دقیق و اصولی کلاچ بگیرید و در زمان ‌های نامناسب به آن فشار وارد نکنید. هم چنین با توجه به موارد ذکر شده، علائم خرابی و زمان تعویض کلاچ را به درستی تشخیص دهید تا راندمان موتورسیکلت را افزایش دهید و جلوی خراب شدن دیگر قطعات موتورسیکلت را هم بگیرید.
 

انتخاب موتورسیکلت کلاچ دار و بی کلاچ، با توجه به نیاز فرد و انتظار وی از عملکرد موتور سیکلت مشخص می گردد  اما اگر به دنبال حرکات نمایشی، دور زدن در پیست، سرعت بالا و … هستید، انتخاب موتورهای بی کلاچ گزینه مناسبی برای شما نمی باشد.  هم چنین هزینه تعمیرات و قیمت موتور بی کلاچ یا کلاچ دار، به مدل و شرکت سازنده موتور بستگی دارد و هیچ ربطی به باکلاچ یا بی‌ کلاچ بودن موتور نخواهد داشت.